ऑपरेशन ब्लैक फॉरेस्ट: नक्षलवादाविरुद्ध ऐतिहासिक कारवाई

कर्रेगुट्टा पहाडावर ऑपरेशन ब्लैक फॉरेस्ट दरम्यान सुरक्षा दलांची कारवाई

छत्तीसगढ़ आणि तेलंगाना सीमेवर असलेल्या कर्रेगुट्टा पहाडांवर भारतीय सुरक्षा दलांनी नक्षलवादाविरुद्ध आतापर्यंतची सर्वात मोठी कारवाई केली आहे. या अभियानाला "ऑपरेशन ब्लैक फॉरेस्ट" असे नाव देण्यात आले असून, यामध्ये 31 कुख्यात नक्षली ठार झाले आहेत. ही कारवाई 21 एप्रिल 2025 पासून सुरू झाली आणि 11 मे 2025 पर्यंत चालली. सुरक्षा दलांनी या ऑपरेशनदरम्यान नक्षलवाद्यांचा एकेकाळचा अभेद्य गड असलेला हा परिसर पूर्णपणे आपल्या ताब्यात घेतला आहे.

ऑपरेशनची पार्श्वभूमी

कर्रेगुट्टा पहाड हा नक्षलवाद्यांचा प्रमुख अड्डा होता, जिथे त्यांच्या PLGA बटालियन 1, DKSZC, TSC आणि CRC सारख्या मोठ्या संघटनांचे मुख्यालय होते. या ठिकाणी नक्षली प्रशिक्षण, रणनीती आखणे आणि शस्त्रास्त्र निर्मिती करत असत. या परिसरात नैसर्गिक गुहा, पाण्याचे स्रोत आणि खडबडीत भूभाग असल्याने नक्षलवाद्यांसाठी हा रणनीतीकदृष्ट्या महत्त्वाचा ठरला होता. केंद्र सरकारने 31 मार्च 2026 पर्यंत नक्षलवाद संपवण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे, आणि या ऑपरेशनमुळे त्या दिशेने एक मोठे पाऊल पडले आहे.

सुरक्षा दलांचा पराक्रम

या अभियानात CRPF, डिस्ट्रिक्ट रिजर्व्ह गार्ड (DRG), स्पेशल टास्क फोर्स (STF) आणि कोबरा युनिटसह सुमारे 10,000 जवानांनी भाग घेतला. 1200 चौरस किलोमीटरच्या क्षेत्रात पसरलेल्या या ऑपरेशनमध्ये ड्रोन, हेलिकॉप्टर आणि सॅटेलाइट इमेजरीचा वापर करण्यात आला. सुरक्षा दलांनी नक्षलवाद्यांचे अनेक ठिकाणे उद्ध्वस्त केली, शेकडो IEDs निष्क्रिय केले आणि मोठ्या प्रमाणात शस्त्रास्त्रे आणि स्फोटके जप्त केली. विशेष म्हणजे, या ऑपरेशनमध्ये सुरक्षा दलांचे कोणतेही नुकसान झाले नाही, ज्यामुळे या कारवाईला ऐतिहासिक यश म्हणून पाहिले जात आहे.

सुरक्षा दलांनी नक्षलवाद्यांचे ठिकाणे उद्ध्वस्त करताना

नक्षलवाद्यांचा पराभव आणि शांतीची अपील

या ऑपरेशनमुळे नक्षलवाद्यांचे मनोबल पूर्णपणे खचले आहे. ऑपरेशन सुरू झाल्यापासून नक्षलवाद्यांनी शांतता वार्तेसाठी पाच प्रेस नोट्स जारी केली होती. त्यांनी सहा महिन्यांच्या युद्धविरामाची घोषणा देखील केली होती, परंतु सुरक्षा दलांनी आपले अभियान सुरू ठेवले. नक्षलवाद्यांनी स्वीकारले की त्यांच्या PLGA बलांनी हत्यारे खाली ठेवली आहेत, आणि त्यांनी संविधानाचा आधार घेत शांततेची मागणी केली. मात्र, सरकारने ठाम भूमिका घेत नक्षलवाद संपवण्याचा निर्धार व्यक्त केला आहे.

राजकीय आणि सामाजिक परिणाम

या ऑपरेशनने राजकीय आणि सामाजिक पातळीवरही मोठी खळबळ माजवली आहे. बीजापुरचे काँग्रेस आमदार विक्रम शाह मंडावी यांनी सरकारवर प्रश्न उपस्थित केले, कारण मुख्यमंत्री विष्णुदेव साय यांनी या ऑपरेशनला मोठे यश ठरवले, तर गृहमंत्र्यांनी असा कोणताही मोठा ऑपरेशन झालाच नसल्याचे सांगितले. यामुळे या कारवाईचा पूर्ण सत्य काय आहे, याबाबत स्थानिकांमध्ये आणि राजकीय वर्तुळात चर्चा सुरू आहे. काही स्थानिक आदिवासींनी या ऑपरेशनमुळे भीतीचे वातावरण निर्माण झाल्याचा दावा केला आहे, तर सरकारने याला नक्षलवादाविरुद्ध निर्णायक पाऊल ठरवले आहे.

सुरक्षा दलांचे नुकसान आणि शौर्य

या ऑपरेशनदरम्यान सुरक्षा दलांना काही नुकसानही सहन करावे लागले. ऑपरेशनच्या सुरुवातीच्या काळात एका IED स्फोटात CRPF चे तीन जवान शहीद झाले, तर अनेक जण जखमी झाले. याशिवाय, CRPF चे सहायक कमांडंट सागर बोराडे एका स्फोटात गंभीर जखमी झाले आणि त्यांना आपला पाय गमवावा लागला. त्यांच्या शौर्यासाठी त्यांचे नाव वीरता पदकासाठी सुचवण्यात आले आहे.

---

---

---

---

भविष्यातील दिशा

केंद्र सरकार आणि सुरक्षा दलांनी या ऑपरेशनला नक्षलवादाविरुद्धच्या लढाईत एक मैलाचा दगड मानले आहे. गृहमंत्री अमित शाह यांनी सांगितले की, ज्या पहाडावर एकेकाळी लाल दहशतीचे राज्य होते, तिथे आता तिरंगा अभिमानाने फडकत आहे. तथापि, या ऑपरेशनचे दीर्घकालीन परिणाम आणि स्थानिक आदिवासी समुदायांवर होणारा परिणाम याबाबत अजूनही अनेक प्रश्न अनुत्तरित आहेत. नक्षलवाद संपवण्यासाठी सुरक्षा कारवाईबरोबरच सामाजिक-आर्थिक विकासावरही लक्ष देण्याची गरज तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे.

या ऑपरेशनने नक्षलवादाविरुद्ध लढाईला एक नवीन दिशा दिली आहे, परंतु ही लढाई पूर्णपणे संपवण्यासाठी अजून बराच पल्ला गाठायचा आहे.