मानसूनच्या चाहुलीनंतर बोगस बियाण्यांचा सुळसुळाट: शेतकऱ्यांनो सावधान!

मानसून 2025 ची चाहूल लागली असून, निकोबार बेटांवर मानसून दाखल झाल्याची आनंदाची बातमी आहे. मात्र, या पावसाळी हंगामाच्या सुरुवातीबरोबरच शेतकऱ्यांसाठी एक मोठा धोका पुन्हा डोके वर काढत आहे - बोगस बियाण्यांचा सुळसुळाट. खरीप हंगामाच्या तोंडावर बोगस बियाणे विक्री करणाऱ्या कंपन्या आणि दुकानदारांनी आपला जाळे पसरायला सुरुवात केली आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठ्या प्रमाणात आर्थिक नुकसान होण्याची भीती आहे.      

बोगस बियाण्यांचा धोका      

खरीप हंगामात सोयाबीन, कापूस, मका आणि भुईमूग यांसारख्या पिकांची पेरणी मोठ्या प्रमाणात केली जाते. यंदा कापसाला मिळालेल्या उच्चांकी भावामुळे, शेतकरी मोठ्या उत्साहाने बियाणे खरेदी करत आहेत. पण याच संधीचा फायदा घेत काही बोगस कंपन्या आणि विक्रेते बनावट किंवा निकृष्ट दर्जाची बियाणे बाजारात आणत आहेत. अशी बियाणे उगवण क्षमता नसलेली, भेसळयुक्त किंवा मुदतबाह्य असू शकतात, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे पीक वाया जाऊन लाखोंचे नुकसान होते.      

उदाहरणार्थ, नंदुरबार तालुक्यातील बामडोद गावात मंजुळाई नर्सरी येथून कृषी विभागाने 1 लाख 43 हजार रुपयांचे बोगस कापूस बियाणे जप्त केले होते. यासारख्या घटना शेतकऱ्यांना सावध राहण्याची गरज अधोरेखित करतात. बुलढाणा येथेही कृषी विभागाने कोट्यवधी रुपयांचे बोगस बियाणे जप्त करून चार जणांवर कारवाई केली होती.      

शेतकऱ्यांनी काय काळजी घ्यावी?       

कृषी तज्ज्ञ आणि अधिकाऱ्यांनी शेतकऱ्यांना बियाणे खरेदी करताना खालील सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला दिला आहे:               

• टॅग तपासा: बियाण्याच्या पिशवीवर पिकाचे नाव, जातीचे नाव, उत्पादकाचा पत्ता, बियाणे परीक्षणाची तारीख, उगवणशक्ती टक्केवारी आणि शुद्धतेचे प्रमाण तपासा.    

• बिल घ्या: बियाणे खरेदीचे बिल घ्या आणि त्यावर पीक, वाण, गट क्रमांक आणि खरेदीची तारीख नमूद आहे याची खात्री करा.    

• मुदतबाह्य बियाणे टाळा: मुदतबाह्य किंवा पॅकिंग फोडलेले बियाणे खरेदी करू नका.          

• नमुना जपवा: बियाण्याची पिशवी आणि त्यातील थोडे बियाणे तक्रार करण्यासाठी जपून ठेवा. 

• तक्रार नोंदवा: बियाण्यात दोष आढळल्यास जिल्हा गुणवत्ता नियंत्रण निरीक्षक, जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी किंवा कृषी विकास अधिकाऱ्याकडे लेखी तक्रार नोंदवा.           

सरकार आणि प्रशासनाची भूमिका

राज्य सरकारने बोगस बियाण्यांविरोधात कठोर कारवाईचे आश्वासन दिले आहे. नुकतेच भंडारा येथील जिल्हाधिकाऱ्यांना बोगस बियाणे विक्री रोखण्यासाठी कृषी दुकानदारांची बैठक घेऊन भरारी पथकांवर नियंत्रण ठेवण्याच्या सूचना देण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. तसेच, बोगस बियाण्यांमुळे शेतकऱ्यांचे नुकसान झाल्यास दोषी कंपन्यांवर कारवाई आणि नुकसानभरपाई देण्याची मागणीही जोर धरत आहे.     

शेतकऱ्यांचे आवाहन      

शेतकरी संघटना आणि तज्ज्ञांनी सरकारकडे मागणी केली आहे की, बोगस बियाणे, बनावट खते आणि औषधे विक्री करणाऱ्यांवर कठोर कारवाई करावी. यासाठी कृषी विभागाने परवानाधारक दुकानदारांवर लक्ष ठेवावे आणि शेतकऱ्यांना अधिकृत बियाणे उपलब्ध करून द्यावे. तसेच, शेतकऱ्यांनीही फसवणुकीपासून वाचण्यासाठी जागरूक राहणे गरजेचे आहे.      

निष्कर्ष       

मानसूनच्या आगमनाने शेतकऱ्यांमध्ये नव्या हंगामाची आशा निर्माण झाली आहे, पण बोगस बियाण्यांचा धोका ही आशा मावळू शकतो. शेतकऱ्यांनी विश्वासू आणि परवानाधारक विक्रेत्यांकडूनच बियाणे खरेदी करावे आणि कोणत्याही संशयास्पद बाबतीत तात्काळ कृषी विभागाशी संपर्क साधावा. जागरूकता आणि सावधगिरी हेच यावर्षीच्या खरीप हंगामात यशस्वी पिकाचे गमक आहे.